‘İngilizlik’ Kavramı ve Parthenon Heykelleri

Sıradan bir kahvaltı toplantısı değildi. Haziran 1808’de, bir cerrah ve Londra’nın elit tabakasının önde gelen üyelerinden biri olan Sir Anthony Carlisle, tamamı erkeklerden oluşan, sanatsever, kaba misafirleri için bir sürpriz hazırlamış ve onları boks şampiyonu Bob Gregson’ın bir sergi gibi poz verdiği bir odaya götürmüştü. On gün sonra aynı grup, Lord Elgin tarafından kullanılan ve bu sefer Parthenon Heykelleri’nin yanında bulunan boksörün formunu hayranlıkla izleyebilecekleri bir barakaya davet edildi.

Birkaç hafta önce aynı baraka, üst düzey İngiliz boksörlerin mermer heykellere karşı yaptığı bir boks maçına ev sahipliği yapmak için kullanılmıştı; bu etkinlik, “doğa ile sanat arasındaki mükemmel uyum” olarak tanımlanıyordu.

Bu hikayeler, Lord Elgin’in yarattığı ve kışın çok soğuk, yazın ise çok sıcak olarak tanımladığı derme çatma sergi alanını düzenli olarak ziyaret eden Joseph Farington’un günlüğünde yer alıyor.

Sembolik değer

Virginia Üniversitesi’nde sosyoloji alanında yardımcı doçent olan Fiona Greenland, Londra’nın seçkinlerinin ve aynı zamanda bu çevrenin dışındaki insanların da yavaş yavaş nasıl bir değişime uğradığını keşfetmek için Farington’un günlüğünü, British Museum kayıtlarını ve 19. yüzyılın başlarına ait 1.000’den fazla gazete yayınını inceledi. Parthenon Mermerlerini “İngilizliğin” sembolleri olarak görmeye başladık.

“Yunanistan’da Yunan halkı tarafından yapılan bir şeyin nasıl İngiliz ulusal kimliğine dahil edildiği sorusu beni gerçekten şaşırttı. Bu nasıl oldu? Genellikle bize milliyetçiliğin kendi topraklarındaki yaratımlara odaklandığı ve bunun büyük bir gurur gerektirdiği, gerçekten de ulusal olmayan insanları ve yaratılışları ayırmaya çalıştığı öğretilir,” diyor Grönland Kathimerini’ye.

Çıplak veya yarı çıplak sporcuların (boks o zamanlar üst sınıflar arasında inanılmaz derecede popülerdi) antik Yunan heykellerinin yanında yan yana getirilmesinin farkında olmadan ya da yalnızca misketlerin reklamını yapmanın bir yolu olmadığına inanıyor.

“Bana göre İngiliz atletlerin Yunan heykel adamlarının en iyileriyle rekabet edebileceklerini gösteren çok samimi bir fiziksel karşılaştırmanın olduğu çok açık. Sanırım Elgin ve arkadaşları, heykelleri İngiliz zihniyetine özümsemeye çalışmanın çok bilincindeydiler” diye belirtiyor Grönland.

‘İngiltere’de tazminatı desteklemek isteyenler siyasi zayıflık ve sadakatsizlik suçlamalarıyla karşı karşıya kalıyor’

Konuyla ilgili bir makalede yazan Elgin, izleyicilerini İngiltere’nin yağmalanan heykellerin doğal ortamı olduğuna ikna etmek için yoğun bir çaba sarf ediyor gibi görünüyor. “Eğer çıplak boksörler frizdeki atlı Yunan savaşçılara benziyorsa, o zaman Britanyalılar antik Atina’nın mirasını temsil etme iddiasında bulunabilirler” diye savunuyor.

Birleşik Krallık’ta kaç kişinin hala Parthenon Mermerleri’nin İngiliz ulusal kimliğinin ve mirasının bir parçası olduğuna inandığını veya bunun, onların devam eden tartışmadaki duruşunu ve konumunu şekillendirmede ne kadar belirleyici olabileceğini bilmiyoruz. Ancak geçen Mart ayında, Londra merkezli etkili muhafazakar düşünce kuruluşu Policy Exchange, Parthenon Heykelleri üzerine Sir Noel Malcolm tarafından yazılan 63 sayfalık bir analiz yayınladı. Gazeteci, tarihçi ve akademisyen, misketlerin Yunanistan’a dönüşüne karşı çıkarak, “Yunanistan’da bulunmamalarının Yunan kimliğini zedelediği iddiasının fazlasıyla abartıldığını” söylüyor. Ayrıca “200 yılı aşkın bir süredir Britanya’nın kültürel mirasının bir parçası haline geldiklerini” iddia ediyor.

Kathimerini’ye konuşan Grönland, son yıllarda kamuoyunda bir değişim olduğunu ve anketlerin Britanyalıların çoğunluğunun heykellerin Yunanistan’a iade edilmesinden yana olduğunu gösterdiğini belirtiyor. Ancak buna karşı çıkan İngilizlerin tepkilerine de dikkat çekiyor.

“Birleşik Krallık’taki tazmin karşıtı retoriğe bakarsanız ‘meryemini kaybetmek’ ya da ‘meryemini kaybetmek’ ifadelerini kullanan insanları görürsünüz. Dolayısıyla bazı insanlar için tazminat bir zayıflıktır, politik bir zayıflıktır. Bu, teslimiyetin, belki de Britanya ulusuna ya da British Museum’a sadakat eksikliğinin işaretidir. Britanya’da tazminatı desteklemek isteyenler siyasi zayıflık ve sadakatsizlik suçlamalarıyla karşı karşıya kalıyor ve bunun üstesinden gelinmesi özellikle seçmeli görev arayan insanlar için çok zor olabilir” diyor.

Ödenek

Durham Üniversitesi’nde Roma arkeolojisi fahri profesörü Richard Hingley, birkaç yüzyıl öncesine kadar izleri sürülebilen antik çağ yaklaşımlarının çoğu zaman başkalarının geçmişini sahiplenme çabası teşkil ettiğini belirtiyor. Benzer bir şeyin Britanya’da Roma’da da yaşandığını söylüyor.

“Klasik Yunan ve klasik Roma Britanya’da o kadar çok beğenildi ki insanlar bir bağlantı bulmaya çalıştı. 19. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın başlarına kadar insanlar bu klasik geçmişi doğrudan İngilizlerin imparatorluklarında yaptıklarını haklı çıkarmak için kullanıyorlardı” diyor Kathimerini.

Ancak şunu da ekliyor: “Sanırım Britanya’daki pek çok insan Britanya İmparatorluğu’nun sona erdiğini ve farklı bir dünyada yaşadığımızı düşünüyor.”

‘Beyaz mermer, beyaz ırk’

Greenland, 2012 tarihli “19. Yüzyıl Britanya’sında Milliyetçiliğin Simgeleri Olarak Parthenon Mermerleri” başlıklı makalesinde, Elgin ve onun İngiliz toplumunun üst kademelerindeki tanıdıkları ağının, Parthenon Heykelleri’ni tanıtmak için resmi olmayan bir halkla ilişkiler kampanyası başlattığını belirtiyor. British Museum’da. Gazetelere estetik niteliklerini öven mektuplar yazarken, politikacılar da bu klasik sanat şaheserlerinin yabancı koleksiyonerlerin eline geçme riski konusunda uyardılar.

Kendisinin de belirttiği gibi, mermerlerin herkese ait olduğunu öne süren, aynı zamanda da antik Atina’nın modern Yunanistan’la hiçbir ilgisi olmayan kayıp bir ütopya olduğunu öne süren uluslarüstü bir anlatının zamanla oluştuğunu belirtiyor. Bu düşünce tarzına göre, bu antik eserlere evrensel bir karakter kazandırmak, onların Yunanistan’dan sürekli olarak uzaklaştırılmalarını meşrulaştırmanın bir yoluydu.

Greenfield, bu yaklaşıma katkıda bulunabilecek bir diğer unsurun mermerlerin rengi olabileceğini öne sürüyor. Antik çağda beyaz olmasalar da zamanla kazandıkları beyaz patina, yani tek renklilik, “kendimizi ona yansıtmamızı kolaylaştırıyor.”

“Beyaz mermer, beyaz insanlar olarak okunabilir – Elgin ve çevresinin gördüğü gibi İngiliz beyazı” diye savunuyor.